MONETARNA EKONOMIJA I BANKARSTVO - Poslovi platnog prometa

Poslovi platnog prometa

Poslovi platnog prometa kod nas obavlja se u:

• Bankama
• Poslovnim Bankama
• Preduzećima PTT saobraćaja

Narodna banka Srbije

Narodna banka Srbije obavlja sledeće poslove platnog prometa:

1. vodi žiro, obračunske i druge račune banaka kao i račune drugih subjekata
2. vrši međubankarski kliring i obračun;
3. upravlja tokovima gotovine, obezbeđuje smeštaj, čuvanje i distribuciju gotovog novca, prima uplate, izvršava isplate i obavlja blagajničko-trezorske poslove;
4. prati likvidnost banaka, daje naloge i preduzima mere radi održavanja dnevne likvidnosti banaka;
5. vrši međubankarski obračun čekova po tekućim računima građana i obračun platnih kartica;
6. uspostavlja, održava i administrira informatičku infrastrukturu za obavljanje platnog prometa Republike Srbije;
7. stara se o razvoju i unapređenju platnog prometa;
8. obavlja poslove kontrole platnog prometa kod banaka

Poslovne Banke

Poslovne Banke obavljaju sledeće poslove platnog prometa:

1. vode račune pravnih lica i fizičkih lica koja obavljaju delatnost, izvršavaju interne i međubankarske transakcije plaćanja s tih računa i na te račune;
2. primaju od fizičkih lica uplate u korist računa koji se vode u drugoj banci;
3. primaju uplate u korist računa fizičkih lica koji se vode u toj banci;
4. obavljaju gotovinska plaćanja;
5. obavljaju blagajničko-trezorske poslove i obezbeđuju smeštaj i čuvanje gotovog novca;
6. primaju i naplaćuju čekove;
7. organizuju izdavanje platnih kartica i plaćanje platnim karticama i drugim instrumentima plaćanja;
8. obavljaju i druge poslove platnog prometa u skladu

Preduzeća PTT saobraćaja

Preduzeća PTT saobraćaja obavljaju, u smislu ovog zakona, sledeće poslove platnog prometa:

1. primaju uplate od fizičkih lica u korist računa koji se vode kod banke i vrše isplate tim licima;
2. primaju uplate dnevnog pazara za račun klijenata banaka;
3. primaju i naplaćuju čekove po tekućim računima građana.''.

Oblici plaćanja

Pravna lica i fizička lica koja obavljaju delatnost mogu međusobne novčane obaveze izmirivati neposredno, prenosom hartija od vrednosti.

Pravna lica i fizička lica koja obavljaju delatnost mogu međusobne novčane obaveze izmirivati i ugovaranjem promene poverilaca, odnosno dužnika u određenom obligacionom odnosu (asignacija, cesija i dr.), prebijanjem (kompenzacija) i na drugi način.

Pojmovi u smislu zakona o platnom prometu

Pojmovi u smislu zakona o platnom prometu imaju sledeća značenja:

• klijent označava fizičko ili pravno lice koje ima račun kod banke
• pravno lice označava preduzeća, javne institucije i druge oblike organizovanja, čije je osnivanje registrovao nadležni organ ili je osnovano zakonom;
• fizičko lice označava lice koje obavlja delatnost radi sticanja dobiti i drugo fizičko lice;
• novčanim sredstvima označavaju se gotov novac i depoziti koji se drže na računima kod banaka;
• račun označava tekući, žiro i drugi račun, uključujući i račun za izvršenje jedne transakcije plaćanja, otvoren na osnovu ugovora između klijenta i banke;
• obračunski račun označava račun banke, kao i račune drugih subjekata koji se vode u Narodnoj banci Srbije, preko koga se vrše plaćanja i obračunavaju međubankarska, odnosno međusobna plaćanja;
• pokrićem na računu označava se dovoljan iznos raspoloživih sredstava
• dužnik označava fizičko ili pravno lice koje vrši plaćanje u transakciji plaćanja;
• poverilac označava fizičko ili pravno lice koje prima uplatu u transakciji plaćanja;
• pošiljalac označava fizičko ili pravno lice koje nalog za plaćanje daje prijemnoj banci;
• nalogodavac označava pošiljaoca prvog naloga za plaćanje kojim se inicira transakcija plaćanja. U transferu odobrenja nalogodavac je dužnik, a u transferu zaduženja - poverilac;
• primalac označava pravno ili fizičko lice čija banka treba da primi poslednji nalog za plaćanje u transakciji plaćanja. U transferu odobrenja primalac je poverilac, a u transferu zaduženja - dužnik;
• nalog za plaćanje označava instrukciju datu banci da izvrši plaćanje ili naplati određeni iznos novca s naznačenog računa;
• elektronskim se označava način prenosa naloga za plaćanje i drugih podataka u transakciji plaćanja - telekomunikacijski ili fizičkom isporukom traka, disketa i sličnih nosilaca podataka;
• izvršenje označava sprovođenje instrukcija sadržanih u nalogu za plaćanje - izdavanjem prijemnoj banci odgovarajućeg naloga za plaćanje;
• transakcija plaćanja označava prenos poveriocu novčanih sredstava s računa dužnika, ili na račun poverioca. U transakciji plaćanja dužnik i poverilac mogu biti različita fizička ili pravna lica, ili isto fizičko ili pravno lice;
• kliring označava razmenu i obradu međubankarskih naloga za plaćanje - radi obračuna bilateralnih ili multilateralnih neto iznosa koje svaka banka duguje, ili koje se svakoj banci duguju za poravnanje naloga za plaćanje uključenih u svaki klirinški krug;
• obračun označava izvršavanje naloga za plaćanje i međubankarskih plaćanja;
• ugovor označava sporazum zaključen između banke i klijenta, kojim se regulišu otvaranje i vođenje računa, kao i prava i obaveze ugovornih strana.

Plaćanja

Nalog za plaćanje može biti u pisanoj formi, elektronski ili usmen. Usmeni nalog za plaćanje banka i klijent moraju prethodno predvideti ugovorom o otvaranju i vođenju računa.

Nalog za plaćanje mora da sadrži podatke o izdavaocu i primaocu naloga i njihovim bankama, podatke o iznosu, kao i druge propisane podatke.

Nalozi za plaćanje ispostavljaju se na jedinstvenim instrumentima platnog prometa, čiji oblik, sadržinu i način korišćenja propisuje Narodna banka Srbije

Uplate i isplate sredstava, plaćanja i depoziti

Klijenti koji imaju račune kod banaka platni promet obavljaju prenosom sredstava, uplatom i isplatom. Klijent može podići sredstva s računa ili izvršiti plaćanje - na osnovu naloga, i to u visini pokrića na računu.

Pravna lica i fizička lica koja obavljaju delatnost dužna su da dinare primljene u gotovom po bilo kom osnovu, uplate kod banke istog dana, a najkasnije narednog radnog dana.

Klijent ne može raspolagati sredstvima s računa čije je izvršenje izuzeto zakonom, sudskom odlukom ili odlukom drugog nadležnog organa.

Druge finansijske organizacije osnovane prema zakonu kojim se uređuju banke i druge finansijske organizacije za obavljanje poslova platnog prometa otvaraju račun kod banke.